Είναι ένα μεγάλο καζάνι, άδειο για περίπου 20 χρόνια. Στη βάση του έχει μια θυρίδα από όπου άδειαζαν οι εργάτες, όταν λειτουργούσε, το μαζούτ και το κατακάθι του καυσίμου. Από την τρύπα ξεπροβάλει ένα αγόρι, καβαλά το ποδήλατο και τρέχει προς το σπίτι του, λιγότερα από 50 μέτρα μακριά. Χώνουμε το κεφάλι στην τρύπα. Το καζάνι έχει ύψος γύρω στα δέκα μέτρα. Τα παιδιά έχουν φτιάξει ένα μικρό καταφύγιο, με ξύλα και στρώματα, για να παίζουν. Ψηλά στο επάνω μέρος του καζανιού υπάρχει ένα δεύτερο στρογγυλό άνοιγμα, έτσι που μια λευκή δέσμη φωτός να περνά εδώ μέσα.

Στο Πέραμα τα σπίτια είναι χτισμένα δίπλα στις δεξαμενές των καυσίμων, που ανεφοδιάζουν τα πλοία στο λιμάνι. Υπάρχουν 149 καζάνια, κάποια περιφραγμένα πίσω από μάντρες και άλλα άδεια και σκουριασμένα, ανάμεσα σε κτίσματα και παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Τα 44 από αυτά είναι ανενεργά τα τελευταία 20 χρόνια. Στα υπόλοιπα αποθηκεύονται βενζίνες, ναυτιλιακά καύσιμα, ντίζελ, μαζούτ, άσφαλτος, αργό πετρέλαιο και χημικά.

Η θέα από το Πέραμα προς τα καζάνια και το λιμάνι.

Από τον Αύγουστο του 2016 η κινεζική Coscο κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών ΟΛΠ και ελέγχει πλήρως το λιμάνι - από το 2009 εκμεταλλευόταν την προβλήτα 2. Ο τζίρος αυξήθηκε, το ίδιο και οι αριθμοί των διακινούμενων κοντέινερ. Περισσότερα πλοία σημαίνουν περισσότερες ανάγκες σε καύσιμα. Στο λιμάνι κατασκευάζεται νέα προβλήτα πετρελαιοειδών. Παράλληλα, όμως, ιδιωτικές εταιρείες εκσυγχρονίζουν τις παλιές εγκαταστάσεις τους στο Πέραμα - μόλις πρόσφατα, ανενεργή εταιρεία πουλήθηκε σε νέο ιδιοκτήτη. Τα άδεια για δεκαετίες καζάνια εντός του οικιστικού ιστού θα γεμίσουν ξανά κι επιπλέον θα κατασκευαστούν καινούρια, ακριβώς κάτω από τα μπαλκόνια των σπιτιών στο Πέραμα. Οι κάτοικοι, που αναπνέουν αναθυμιάσεις, βλέπουν να συμβαίνει το αντίθετο από αυτό που ακούν για δεκαετίες ως εξαγγελία, δηλαδή τη σταδιακή μετεγκατάσταση των καζανιών. Το πράσινο φως για την επέκταση του χώρου καυσίμων ανάβει μια «φωτογραφική», όπως καταγγέλλουν οι κάτοικοι, νομοθετική ρύθμιση.

«Όταν φύγουν τα καζάνια, θα φύγω κι εγώ», λέει ειρωνικά ο Μπάμπης Κοτζαμάνης.

Από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο Πέραμα, που έχει μείνει στα μπετά, το λιμάνι της Cosco απλώνεται κάτω στα πόδια μας, μεγάλο και αμετάκλητο. Γερανοί σηκώνουν χιλιάδες κοντέινερ, περιστρέφονται, φορτώνουν και ξεφορτώνουν τα βαπόρια, που έρχονται και φεύγουν αδιάκοπα. Το λιμάνι παράγει έναν αργόσυρτο και μονότονο θόρυβο που φθάνει ως εδώ πάνω - είναι ένα de facto μικρό κράτος πίσω από φράχτη, στην άκρη της Δυτικής Αττικής.

Ο επί τρεις θητείες (έως το 2002) Δήμαρχος Περάματος, Γιάννης Πατσιλινάκος, υπολογίζει ότι σήμερα, σε απόσταση ως και 12 μέτρων από τα πρώτα σπίτια, φυλάσσονται περίπου 150.000 τόνοι καυσίμων και χημικών &ndash η ελάχιστη απόσταση είναι τα 200 μέτρα.

«Τριάντα χρόνια που μένω εδώ ακούω για τη μετεγκατάσταση των καζανιών. Όταν φύγουν τα καζάνια, θα φύγω κι εγώ», λέει ειρωνικά ο Μπάμπης Κοτζαμάνης. «Είδαμε τι έγινε στο Μάτι και τη Ραφήνα. Έτσι και συμβεί εδώ κάποιο ατύχημα, δεν θα προλάβουμε να πάρουμε ανάσα. Υπάρχει ένας κεντρικός δρόμος, μόνο από αυτόν έρχεσαι και φεύγεις στο Πέραμα. Γίνεται ένα τροχαίο κάτω στη Λεωφόρο Δημοκρατίας και σε πέντε λεπτά γεμίζουν τα στενά με αυτοκίνητα, δεν υπάρχει κανένας άλλος δρόμος διαφυγής.

Παιδιά παίζουν δίπλα στις -ενεργές και κλειστές- δεξαμενές καυσίμων.

Ο καρδιολόγος Γιάννης Πατσιλινάκος υπήρξε για τρεις θητείες, ως το 2002, Δήμαρχος Περάματος με το ΚΚΕ και γνωρίζει όσο λίγοι τη μαύρη ιστορία των δεξαμενών καυσίμων. «Τα πρώτα καζάνια κατασκευάστηκαν το 1932 και ήταν της Shell. Έως τη δεκαετία του ྂ είχαν στηθεί τα περισσότερα. Ανήκουν σε πέντε εταιρείες και η έκταση όπου κατασκευάστηκαν οι δεξαμενές παραχωρήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της από την Εκκλησία», περιγράφει.

Το 1987-88 έγιναν μεγάλες κινητοποιήσεις και την επόμενη δεκαετία, σχεδόν τα μισά καζάνια στο Πέραμα είχαν σταματήσει να λειτουργούν, για λόγους ανεξάρτητους με την πίεση των κατοίκων. Στις αρχές της δεκαετίας του ྖ η κρατική εταιρεία ΑΣΠΡΟΦΟΣ (σήμερα ανήκει στα ΕΛΠΕ) κάνει την πρώτη μελέτη για τη μετεγκατάσταση των καζανιών, η οποία όμως μένει στα χαρτιά. Το θέμα επανέρχεται δραματικά το 1995 μετά τη φωτιά στις εγκαταστάσεις της El Petrol. Προτείνονται τότε επτά πιθανά σημεία για τη μετεγκατάσταση των καζανιών, όμως επίσης το θέμα «παγώνει».

VICE Video: Τα Πλοία του Κακού

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Ο Γ. Πατσιλινάκος υπολογίζει ότι σήμερα στο Πέραμα, σε απόσταση ως και 12 μέτρων από τα πρώτα σπίτια, φυλάσσονται περίπου 150.000 τόνοι καυσίμων και χημικών &ndash η ελάχιστη απόσταση ασφαλείας είναι τα 200 μέτρα. «Αν γίνει κάποιο ατύχημα, θα τιναχθεί στον αέρα όλο το Πέραμα», λέει ο ίδιος. Το προηγούμενο διάστημα οι κάτοικοι έφτιαξαν την Αγωνιστική Επιτροπή Κατοίκων Περάματος. Διαμαρτύρονται για έντονη δυσοσμία που τους πνίγει και φοβούνται για το ενδεχόμενο ατυχήματος. Έκαναν κινητοποιήσεις, παρεμβάσεις στο δημοτικό συμβούλιο, μαθητές βγήκαν στον δρόμο. «Δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτό το έγκλημα να συμβεί», είπε στο VICE η Μαρία Δελλή, μέλος της επιτροπής κατοίκων.

«Κανείς δεν μας έχει πει τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση ατυχήματος», λένε οι κάτοικοι.

Το φθινόπωρο του 2017 η Cosco κατέθεσε προς τη Γενική Γραμματεία Λιμένων ένα master plan χιλιάδων σελίδων, αναφορικά με την ανάπτυξη του λιμανιού του Πειραιά. Μεταξύ πολλών άλλων, στον φάκελο περιλαμβάνεται το τοπογραφικό σχέδιο, που είδε το VICE Greece, αναφορικά με τις «Χρήσεις γης και τους Περιορισμούς Δόμησης». Ο χώρος των πετρελαιοειδών μέσα στον αστικό ιστό του Περάματος, αναφέρεται ως θέση ΙΒ και είναι συνολικής έκτασης 85.090 τετραγωνικών μέτρων. Το master plan βρίσκεται σε διαβούλευση.

Πριν από λίγα χρόνια, σε ένα περιστατικό διαρροής καυστικής ποτάσας, ο γιος κατοίκου υπέστη εγκαύματα και νοσηλεύτηκε για μέρες στο νοσοκομείο. Ο υπεύθυνος των εγκαταστάσεων είχε καταδικαστεί τότε σε οκτώ μήνες φυλάκιση για τη διαρροή.

Στο μεταξύ, όμως, τον περασμένο Ιούνιο ψηφίστηκε στη Βουλή το λεγόμενο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα (Ν. 4549/2018). Σε αυτό υπάρχει το Άρθρο 70, που αφορά τη μετεγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων, λόγω αλλαγών χρήσεων γης. Οι κάτοικοι καταγγέλλουν το συγκεκριμένο άρθρο ως «φωτογραφικό», ώστε να επιτραπεί στην Cosco και τις εταιρείες πετρελαιοειδών να επαναλειτουργήσουν ανενεργά καζάνια στο Πέραμα και να κατασκευάσουν καινούρια. Ο νόμος ορίζει ότι «οι δραστηριότητες που ιδρύθηκαν νόμιμα και λειτουργούν σε περιοχές χωρίς καθορισμένες χρήσεις γης, μπορούν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους για χρονικό διάστημα 20 ετών από την ημερομηνία καθορισμού της χρήσης γης, με τον οποίο οι δραστηριότητες αυτές καθίστανται μη συμβατές».

Κάτοικοι πίνουν απογευματινό καφέ στο μπαλκόνι τους.

Ο Δημοσθένης Μπακόπουλος, διοικητής της Δημόσιας Αρχής Λιμένων του Υπουργείου Ναυτιλίας, εντοπίζει εδώ ένα βασικό ζήτημα. «Αυτό είναι η ενεργοποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας αναφορικά με τον χωροταξικό σχεδιασμό και τον καθορισμό των χρήσεων γης. Στο πλαίσιο αυτής της νομοθεσίας πρέπει να εξεταστεί οποιοδήποτε ζήτημα για την περαιτέρω εγκατάσταση και λειτουργία των συγκεκριμένων βιομηχανικών εγκαταστάσεων», σημειώνει στο VICE Greece. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ακόμη κι αν αλλάξουν οι χρήσης γης, ακόμη κι αν υπάρξει και εφαρμοστεί σήμερα ένας σύγχρονος πολεοδομικός σχεδιασμός στο Πέραμα, από τότε θα αρχίσει να μετράει η 20ετία για την απομάκρυνση των καζανιών. Ο ίδιος, προκειμένου να σχηματίσει πλήρη εικόνα για το ζήτημα, έχει ζητήσει από τις αρμόδιες υπηρεσίες τη δημιουργία διοικητικού φακέλου με όλες τις λεπτομέρειες για την αδειοδότηση και λειτουργία των δεξαμενών.

Η Λεωφόρος Δημοκρατίας είναι το μοναδικό πέρασμα προς τον οικισμό.

Στο μεταξύ, τα πράγματα δεν μένουν στάσιμα. Το διάστημα από τις 25 Ιανουαρίου 2016 έως τις 10 Μαρτίου 2017, η σημερινή κυβέρνηση και η Περιφέρεια έχουν χορηγήσει σε εταιρείες πετρελαιοειδών πέντε άδειες λειτουργίας πενταετούς ή αορίστου διάρκειας (τα πλήρη στοιχεία των εταιρειών βρίσκονται στη διάθεση του VICE Greece). Αυτές αφορούσαν δεξαμενές στο Πέραμα συνολικής χωρητικότητας 50.497 κυβικών μέτρων, στις οποίες φυλάσσονται πετρελαιοειδή κατηγορίας Α', αφορολόγητα ναυτιλιακά καύσιμα κατηγορίας Β1 και άλλα υγρά καύσιμα. Υπάρχει, επίσης, μια απόφαση, στις 12 Απριλίου 2017, με την οποία φέρεται να τροποποιείται άδειας εμπορίας πετρελαιοειδών κατηγορίας Β1, αφορολόγητων ναυτιλιακών καυσίμων, μεταφέροντας τη δραστηριότητα εταιρείας από τους Αγίους Θεοδώρους Κορίνθου στο Πέραμα και ενεργοποιώντας δεξαμενές χωρητικότητας 9.533 κυβικών μέτρων. Την ίδια στιγμή, ανενεργά καζάνια βγαίνουν σε πλειστηριασμό και υπάρχουν ενδιαφερόμενοι που τα χτυπάνε, επιβεβαιώνοντας την κινητοποίηση που παρατηρούν οι κάτοικοι στο λιμάνι.

Οι έλεγχοι που κάνουν οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος σχετικά με τα διαχέοντα αέρια στην ατμόσφαιρα είναι σταγόνα στον ωκεανό. Τον περασμένο Φεβρουάριο διαπιστώθηκε ότι εταιρεία στο Πέραμα αύξησε παράνομα τη χωρητικότητα των δεξαμενών της. Η Περιφέρεια επέβαλε πρόστιμο 18.500 ευρώ, όταν η ίδια εταιρεία φέρεται μόνο το έτος 2015 να διακίνησε περισσότερους από 400.000 τόνους πετρελαιοειδών.

Το σπίτι του Γιώργου Τσαγκάρη είναι λίγα μέτρα από τη μάντρα των καζανιών.

Περπατάμε στα στενά του Περάματος. Το σπίτι του Γιώργου Τσαγκάρη είναι λίγα μέτρα από τα καζάνια. «Η δυσοσμία είναι ανυπόφορη, κάθε βράδυ δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε. Έπιασα τον φύλακα για να διαμαρτυρηθώ, πήγα στον δήμο, κάτω στο λιμάνι, αλλά δεν έγινε τίποτα», λέει. «Σαράντα χρόνια μένω στο Πέραμα, ξέρεις πόσες φορές άκουσα ότι τα καζάνια φεύγουν». Πριν από λίγα χρόνια, σε ένα περιστατικό διαρροής καυστικής ποτάσας ο γιος του Τσαγκάρη υπέστη εγκαύματα και νοσηλεύτηκε για μέρες στο νοσοκομείο. Ο υπεύθυνος των εγκαταστάσεων είχε καταδικαστεί τότε σε οκτώ μήνες φυλάκιση για τη διαρροή.

«Οι μεγάλες πληγές του Περάματος ήταν τρεις: η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, τα αυθαίρετα και τα καζάνια. Το τρίτο μένει άλυτο έως σήμερα» - Νίκος Μπελαβίλας, αναπληρωτής καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Όλα αυτά είναι καθημερινότητα για τους κατοίκους. Παιδιά παίζουν δίπλα στον μαντρότοιχο, πίσω από τον οποίο ορθώνονται τα καζάνια. Οι μεγαλύτεροι πίνουν τον απογευματινό καφέ στις βρεγμένες με λάστιχο αυλές. Στη μάντρα υπάρχουν κάμερες ασφαλείας, εκτοξευτήρες νερού και άλλων ειδικών πυροσβεστικών υλικών. Οι εργαζόμενοι στις δεξαμενές κάνουν ασκήσεις έκτακτης ανάγκης, όμως οι κάτοικοι δεν έχουν ενημερωθεί ποτέ από κανέναν τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση ατυχήματος. Οι άνθρωποι εδώ έχουν κουραστεί ακόμα και να συζητούν γι&rsquo αυτό. Κάποιοι αρνήθηκαν να μιλήσουν. «Ο ανιψιός μου είχε τη φύλαξη της "πετρόλας" (σσ: έκτασης με δεξαμενές), δεν θα ήθελα να πω κάτι παραπάνω. Με τα καζάνια μάθαμε να ζούμε 40 χρόνια, με αυτά θα ζήσουμε», είπε μια γυναίκα.

VICE Video: Οι Επιθέσεις της Χρυσής Αυγής στο Πέραμα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τον περασμένο Μάιο, ο Δήμος Περάματος οργάνωσε ημερίδα για την περιβαλλοντική πληγή εντός του οικιστικού ιστού. Ο Γιώργος Ντουνιάς, Διευθυντής στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, είπε ότι στα 250 μέτρα από τις δεξαμενές οι περίοικοι διατρέχουν οκταπλάσιο κίνδυνο καρκίνου. Στην ημερίδα μίλησε, επίσης, ο Νίκος Μπελαβίλας, αναπληρωτής καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, διευθυντής του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος. Ο ίδιος ασχολείται με τα προβλήματα του Περάματος από τα τέλη της δεκαετίας του ྌ, όταν συμμετείχε στο τοπικό αναπτυξιακό πρόγραμμα, στο οποίο συμμετείχαν τότε πολεοδόμοι, κοινωνιολόγοι και οικονομολόγοι.

 

«Οι μεγάλες πληγές του Περάματος ήταν τρεις: η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, τα αυθαίρετα και τα καζάνια. Το τρίτο μένει άλυτο έως σήμερα. Το σχέδιο για την απομάκρυνσή τους υπήρχε σε όλα τα πολεοδομικά σχέδια, από την εποχή του Τρίτση», σημειώνει στο VICE ο κ. Μπελαβίλας. Όταν κατασκευάστηκαν τα πρώτα καζάνια στο Πέραμα, δεν ήταν παρά ένας ένας μικρός οικισμός. Σήμερα είναι μια ολόκληρη πολιτεία. Τα καζάνια μεγαλώνουν μαζί με το Πέραμα. «Είναι αδιανόητο να υπάρχει βιομηχανική όχληση μέσα σε οικισμό. Αν γίνει βιομηχανικό ατύχημα, το Πέραμα θα πρέπει να εκκενωθεί δια θαλάσσης ή με ελικόπτερα», σημειώνει ο καθηγητής του ΕΜΠ. «Το λιμάνι χρειάζεται πετρέλαιο, είνα κατανοητό», λέει ο ίδιος. «Αυτό, όμως, δεν απαιτεί απαραίτητα τέτοιας έκτασης μονάδες, αλλά μπορεί να λειτουργήσει με μικρότερους σταθμούς κι ένα δορυφορικό σύστημα μακριά από το Πέραμα, ώστα να μείνουν εκεί μόνο τα απαραίτητα. Όμως, σήμερα οι εγκαταστάσεις καυσίμων επεκτείνονται, γίνεται ως και εμπόριο πετρελαιοειδών», λέει. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι το πρόβλημα είναι ταξικό και αφορά ολόκληρη τη Δυτική Αττική.

 

Το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ πήρε θέση για το master plan που κατέθεσε η Cosco. Η προβλήτα των δεξαμενών είναι ένα από τα 19 προτεινόμενα έργα και εξετάζεται σε ειδικό κεφάλαιο: «Η κατασκευή του προβλήτα πετρελαιοειδών οδηγεί de facto στη μονιμοποίηση πλέον των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών σε επαφή με την πόλη του Νέου Ικονίου και Περάματος», διαβάζουμε στην έκθεση του ΕΜΠ. «Αυτή είναι μια ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη. Επιδεινώνει ακόμη περισσότερο τις συνθήκες ασφάλειας για τον αστικό ιστό και τη λιμενική ζώνη σε περίπτωση ατυχήματος».

Πηγή: VICE